Plac Zgody w Szczecinie: konkurs z 1964 r.

W 1963 roku zorganizowano konkurs architektoniczno-urbanistyczny na zabudowę Placu Przyjaźni Polsko-Radzieckiej – obecnego placu Zgody.

plac zgody szczecin

Zwyciężył projekt szczecińskich architektów – Wacława Furmańczyka i Witolda Jarzynki. Cztery jednakowe wysokie bloki, które mijamy codziennie na Alei Wojska Polskiego na odcinku od kina Kosmos do baru Pasztecik to realizacja ich zwycięskiej koncepcji. Jak wyglądałby Aleja Wojska Polskiego i plac Zgody, gdyby w 1964 roku do realizacji wskazano jedną z dwóch wyróżnionych wtedy koncepcji?

Historia placu Zgody

Plac Zgody znajduje się na skrzyżowaniu ulic: Al. Wojska Polskiego, ul. Bogusława X, ul. Boh.Getta Warszawskiego, ul. E. Bałuki. Do 1945 r. nosił nazwę  Bismarckplatz, a jego obudowę tworzyły czterokondygnacyjne kamienice czynszowe. W 1944 r. część zabudowy została zniszczona. Bezpośrednio po wojnie zmieniono nazwę na Plac Zgody, a następnie w 1950 r. przemianowano go na Plac Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. W 1973 r. zlikwidowano linię tramwajową, która przebiegała przez plac. W 1989 wrócono do starej nazwy – Plac Zgody.

Konkurs w 1963 r.


Nagroda I – Praca nr 2

plac zgody
I nagroda dla szczecińskiego zespołu architektów (fot. archiwum SARP)

Autorzy:
-Wacław Furmańczyk,
-Witold Jarzynka (SARP Szczecin)
-konstr. Zbigniew Przybysz (PZITB)

Wyróżnienie I – Praca nr 3

Wyróżnienie otrzymali architekci ze Szczecina – Mieczysław Janowski, Bogusław Herman, Janusz Lisek. (fot. archiwum SARP)

Autorzy:
-Mieczysław Janowski,
-Bogusław Herman,
-Janusz Lisek (SARP Szczecin)
-inż. Grygoruk
-Ludwik Kołodziejczyk

Opinia sądu:
Praca stanowi bardzo interesujące i śmiałe studium, noszące jednak jeszcze cechy rozważań teoretycznych. Byłoby z pożytkiem, aby po dopracowaniu koncepcji konstrukcyjnej podjąć decyzję budowy jednego budynku jako prototypu i na warunkach budownictwa prototypowego. Budynki o proponowanym układzie mogą mieć istotne walory dzięki swobodzie sytuacji w stosunku do stron świata i swobodzie sytuacji nawet na ograniczonych działkach. Bardzo poważnego pogłębienia wymagają jednak, jak już wspomniano, zagadnienia konstrukcji metody realizacji, jak również wewnętrznego układu mieszkań. Realizacja całego zespołu przy placu Przyjaźni nie byłaby słuszna przed zebraniem doświadczeń na prototypie jak również w tej konkretnej sytuacji urbanistycznej, zespół budynków okrągłych nie wydaje się uzasadniony. Na podkreślenie zasługuje interesujące rozmieszczenie i funkcjonalne rozwiązanie programu usług z punktu widzenia klienta, natomiast nie dopowiedziane jest zaopatrzenie zaplecza. Praca otrzymuje wyróżnienie za śmiało postawioną tezę o konieczności poszukiwania nowych form budynku mieszkalnego oraz za twórcze i bogate rozwinięcie tej tezy w szeregu wariantów architektonicznych i konstrukcyjnych.

Wyróżnienie I – Praca nr 8

Wyróżnienie otrzymali architekci z Trójmiasta – Jerzy Piaseczny, Stefan Philip i Zbigniew Wiktor (fot. archiwum SARP)

Autorzy:
-Jerzy Piaseczny,
-Stefan Philip,
-Zbigniew Wiktor (SARP Wybrzeże)

Opinia sądu:
W projekcie przeprowadzono trafną próbę uzyskania właściwego charakteru zabudowy śródmiejskiej, dzięki utworzeniu odpowiednich wnętrz, poprzez wycofanie zabudowy mieszkaniowej, a wyeksponowanie ośrodka handlowo-usługowego w formie wolnostojącego pawilonu. Czytelność tego założenia możliwa jest do osiągnięcia kosztem dużych wyburzeń i mało realna w I etapie. Tym niemniej zasada nawiązania kompozycją do kina “Kosmos” jest prawidłowa i może stanowić wytyczną do realizacji dalszej zabudowy Alei Wojska Polskiego w kierunku Placu Zwycięstwa. Zasada prawidłowa rozwiązanych powtarzalnych sekcji mieszkaniowych, zastosowanych we wszystkich budynkach jest słuszna i daje poprawny układ mieszkań. Na skutek błędnie przyjętych stron świata część budynków ma złe naświetlenie. Ujemną konsekwencją przyjętej koncepcji urbanistycznej jest całkowity brak powtarzalności projektów i związanie z tym trudności realizacyjne. Praca otrzymała wyróżnienie I stopnia za twórcze rozwiązanie urbanistyczne.

Wyróżnienie II – Praca nr 7

Wyróżnienie II stopnia otrzymał zespół architektów ze Szczecina (fot. Architektura nr 9/202)

Autorzy:
-Florian Grzybowski,
-Zbigniew Grudziński,
-Eugeniusz Ryżewski (SARP Szczecin)
-Kazimierz Stachowiak,
-Włodzimierz Szczepański,
-Ryszard Wróblewski


Pozostałe projekty na Plac Zgody:

Praca nr 1

plac zgody
Praca nr 1 nie zdobyła żadnej nagrody (fot. Architektura nr 9/202)

Autorzy:
-J. Nowicki,
-T. Piećko,
-W. Materski,
-J. Osuchowski
oraz ogrodnik: W.Staniewicz, model: arch. M.Zaroń, konsult. konstr.: inż. inż. S.Hanler i A.Koch, konsult. dróg: L.Burzyński

Opinia sądu:
Praca niniejsza wykazuje powinowactwo w generalnej koncepcji układu przestrzennego z pracą nr 8. Przy podobnych założeniach (operowanie wyłącznie indywidualnym budynkiem w dużej mierze o charakterze plombowym) na skutek daleko posuniętej powściągliwości form przestrzennych daje rozwiązanie uboższe przy podobnym koszcie w zakresie rozbiórek, trudności realizacyjnych i etapowania.
Podstawowa jednostka mieszkaniowa rozwiązana poprawnie. Alternatywa 16-kondygnacyjnego budynku jest mało realna i powoduje wyobcowanie tego budynku z całości założenia przestrzennego. Wolnostojący pawilon usługowy wydaje się być za drobny w skali i nadmiernie przysunięty do węzła komunikacyjnego.

Praca nr 4

Praca nr 4 nie zdobyła żadnej nagrody (fot. Architektura nr 9/202)

Autorzy:
-Wiktor Jackiewicz,
-Zenon Prętczyński,
-Roman Tunikowski (SARP Wrocław)
oraz makieta: Jacek Włodarczyk (Wydział Arch. Politech. Wrocławskiej)

Opinia sądu:
Zasada wprowadzenia powtarzalnego budynku 5-kondygnacyjnego nawiązuje wprawdzie do istniejącego gabarytu zabudowy istniejącej, ale nie stwarza charakteru założenia śródmiejskiego, mając cechy poprawnej architektury osiedlowej.
Sposób usytuowania pawilonu usługowego powoduje wprowadzenie nowego, nie skoordynowanego elementu, który zamiast rozwijać układ przestrzenny zacieśnia plac.
Proponowana rozbiórka budynku przy al. Wojska Polskiego nr 23 nie jest zrekompensowana ani nowym efektem użytkowym ani przestrzennym. Układy mieszkań budzą zastrzeżenia, gdyż dzięki przyjętym głębokościom i rozpiętościom budynku utrzymuje się niekorzystne proporcje pomieszczeń.

Praca nr 5

Praca nr 5 nie zdobyła żadnej nagrody (fot. Architektura nr 9/202)

Autorzy:
-Marta i Janusz Ingardonowie,
-Henryk Markiewicz,
-Tadeusz Ptaszycki (SARP Kraków),
oraz makieta: Tadeusz Kwak (ZPAP Kraków)

Opinia sądu:
Praca przewiduje dużą ilość wyburzeń, nie dając w zamian właściwego kształtowania zabudowy.
Zaprojektowane budynki rozmieszczono w sposób dosyć przypadkowy. Różnorodność typów budynków jest nieuzasadniona i wprowadzi trudności realizacyjne, a proporcja budynku 18-kondygnacyjnego w tej sytuacji w Szczecinie jest nierealna, zwłaszcza że musiałby to być budynek realizowany w I-ym etapie.
Program usług dla obszaru objętego konkursem został znacznie zaniżony (do 709 m2).
„Podcięte” partery uniemożliwiają utworzenie własnej przestrzeni dla budynków mieszkalnych (brak podwórek). Projektowanie 1 mieszkania dostępnego z półpodestu oraz wspornikowe rozwiązanie budynku wysokiego, powodując duże trudności konstrukcyjne i technologiczne, nie znajduje uzasadnienia.

Praca nr 6

Praca nr 6 nie zdobyła żadnej nagrody (fot. Architektura nr 9/202)

Autorzy:
-Leonard Kotowski (SARP Szczecin),
oraz konstr. A.Gładysz (stud. Wydz. Lądowego Pol. Szczecińskiej), model: Edward Ziomkowski

Opinia sądu:
Pracę cechuje staranność i sumienność opracowania oraz interesująca propozycja rozwiązania komunikacyjnego, z tym jednak, że proponowana skala zamierzeń przebudowy układu (zespół podziemnych przejść pieszych) w tym miejscu miasta wydaje się być potrzebą drugoplanową.
Przyjęta zasada rozwiązania dążąca do uporządkowania zabudowy istniejącej poprzez system plomb i zabudowy osłonowej nie daje zadowalającego efektu w układzie przestrzennym, tworząc nie skoordynowane wnętrze placu.
Przyjęta zasada zabudowy zmusiła do stosowania indywidualnych niepowtarzalnych projektów.
Powyższe spowoduje poważne utrudnienia dla wykonawcy. Powtórzenie tej samej formy plastycznej o tej samej proporcji, lecz o różnej skali, wydaje się być błędne.


Co by było, gdyby? Wystawa planów niezrealizowanych

We wrześniu 2020 r. w witrynie przy ul. Jagiellońskiej 92 zaprezentowaliśmy dwa wyróżnione projekty z 1964 r. Wystawa zorganizowana wspólnie z Adą Krawczak i stowarzyszeniem „Oswajanie Sztuki” była częścią „Święta Śródmieścia”.

W ramach wystawy zaprezentowaliśmy archiwalne zdjęcia i rysunki wyróżnionych projektów. Uzupełniliśmy je współcześnie wykonanymi wizualizacjami oraz makietami obu projektów.

Opracowanie graficzne: Ada Krawczak
Wizualizacje: Marcin Szneider
Makiety: Michał Wojciechowski

Źródła:

Autor: Marcin Szneider

Architekt urbanista, radny osiedla Warszewo